Văn hóa và công nghệ của chúng ta ngày nay cũng là kết quả của hàng nghìn năm kiến thức văn hóa được tích lũy và phối trộn.
Nhưng từ khi nào tổ tiên sớm nhất của chúng ta bắt đầu tạo ra các kết nối và bắt đầu xây dựng kiến thức của người khác, khiến chúng ta khác biệt với các loài linh trưởng khác?
Tích lũy văn hóa - sự tích lũy những sửa đổi và cải tiến công nghệ qua nhiều thế hệ - cho phép con người thích nghi với sự đa dạng của môi trường và thách thức. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ tích lũy lần văn hóa đầu tiên phát triển trong quá trình tiến hóa của hominin khi nào.
 |
Sự học tập, tích lũy kiến thức văn hóa nối liền sợi dây tiến hóa của loài người. |
Một nghiên cứu được công bố trong Kỷ yếu của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ của nhà nghiên cứu Charles Perreault và tiến sĩ Jonathan Paige của Đại học bang Arizona, kết luận rằng con người bắt đầu tích lũy nhanh chóng kiến thức công nghệ thông qua học tập xã hội khoảng 600.000 năm trước. Perreault là nhà khoa học nghiên cứu của Viện Nguồn gốc Con người và là phó giáo sư của Trường Tiến hóa Con người và Thay đổi Xã hội (Mỹ).
Perreault cho biết: "Người Homo sapiens của chúng ta đã thành công trong việc thích nghi với các điều kiện sinh thái - từ rừng nhiệt đới đến vùng lãnh nguyên Bắc Cực - vốn đòi hỏi nhiều loại vấn đề khác nhau cần được giải quyết."
Tích lũy văn hóa là chìa khóa vì nó cho phép dân số loài người phát triển và kết hợp lại các giải pháp của các thế hệ trước và phát triển các giải pháp phức tạp mới cho các vấn đề một cách nhanh chóng.
Kết quả là, nền văn hóa của chúng ta, từ các vấn đề công nghệ và giải pháp cho đến cách chúng ta tổ chức các tổ chức xã hội của mình, đều quá phức tạp để các cá nhân có thể tự mình phát minh ra.
Để điều tra xem khi nào bước ngoặt công nghệ này có thể bắt đầu, Paige và Perreault đã phân tích những thay đổi về độ phức tạp của kỹ thuật chế tạo công cụ bằng đá trong suốt 3,3 triệu năm qua của hồ sơ khảo cổ học để khám phá nguồn gốc của văn hóa tích lũy.
 |
Từ những vật dụng đơn giản ở thời đồ đá cũ, do mỗi cá thể người cổ làm ra cho đến những công cụ phức tạp hơn phải cần đến sự học hỏi, tích lũy văn hóa. |
Để làm cơ sở cho sự phức tạp của các công nghệ công cụ bằng đá có thể đạt được mà không cần nuôi cấy tích lũy, các nhà nghiên cứu đã phân tích các công nghệ được sử dụng bởi các loài linh trưởng không phải con người như tinh tinh và các thí nghiệm chế tạo công cụ bằng đá liên quan đến những người thợ đá lửa thiếu kinh nghiệm và sự bong tróc ngẫu nhiên.
Các nhà nghiên cứu đã chia nhỏ mức độ phức tạp của công nghệ công cụ bằng đá theo số bước (PU hoặc đơn vị quy trình) mà mỗi trình tự chế tạo công cụ liên quan. Kết quả cho thấy rằng từ khoảng 3,3 đến 1,8 triệu năm trước – khi loài vượn phương Nam và các loài Homo sớm nhất xuất hiện – trình tự sản xuất công cụ bằng đá vẫn nằm trong phạm vi đường cơ sở (1 đến 6 PU).
Từ khoảng 1,8 triệu đến 600.000 năm trước, trình tự sản xuất bắt đầu trùng lặp và vượt quá mức độ phức tạp cơ bản một chút (4 đến 7 PU). Tuy nhiên, sau khoảng 600.000 năm trước, độ phức tạp của trình tự sản xuất đã tăng lên nhanh chóng (5 đến 18 PU).
Việc kiếm ăn được hỗ trợ bằng công cụ có thể là động lực cho sự khởi đầu sớm nhất của quá trình tiến hóa của tích lũy văn hóa. Những giống người sơ khai, cách đây 3,4 đến 2 triệu năm, có thể đã dựa vào các chiến lược kiếm ăn đòi hỏi phải có công cụ, chẳng hạn như tiếp cận thịt, tủy và các cơ quan, dẫn đến những thay đổi về kích thước não, tuổi thọ và sinh học, tạo tiền đề cho quá trình tích lũy văn hóa .
Trong khi các hình thức học tập xã hội khác có thể đã ảnh hưởng đến việc chế tạo công cụ, thì chỉ đến Kỷ Giữa Canh tân (Kỷ Chiban - khoảng 770–126 nghìn năm trước, khi loài người chuyển từ thời đồ đá cũ sang thời đồ đá mới) mới có bằng chứng cho thấy sự gia tăng nhanh chóng về độ phức tạp công nghệ và sự phát triển của các loại công nghệ mới khác.
 |
Kỷ Chiban được đặt tên theo tỉnh Chiba (Nhật Bản) nơi phát hiện mảng địa tích 770–126 nghìn năm trước. Trong Kỷ này, con người đã bắt đầu biết tích lũy văn hóa. |
Khoảng giữa Kỷ Giữa Canh tân cũng cho thấy bằng chứng nhất quán về việc sử dụng lửa, lò sưởi và không gian sinh hoạt có kiểm soát, có thể là những thành phần thiết yếu của sự phát triển văn hóa tích lũy. Các loại công nghệ phức tạp khác cũng được phát triển vào thời Kỷ Giữa Canh tân, bao gồm các cấu trúc bằng gỗ được xây dựng bằng các khúc gỗ được đẽo bằng các công cụ có trục, là những lưỡi đá gắn vào tay cầm bằng gỗ hoặc xương.
Tất cả điều này cho thấy rằng văn hóa tích lũy phát sinh gần thời điểm bắt đầu Kỷ Giữa Canh tân, có thể trước sự phân kỳ giữa người Neanderthal và người hiện đại.
